Podwaliny i początki Historia duszpasterstwa polskiego w Sztokholmie, w obecnym kończącym się stuleciu, można przyjąć umownie, sięga 1914 r. kiedy s. Urszula Ledóchowska przybyła do Sztokholmu i organizowała szeroką działalność społeczną, religijną i edukacyjną, podkreślając swoje polskie pochodzenie, gdy Polski nie było na mapie świata.

W latach trzydziestych duszpasterstwo wśród Polakow inicjował ks. Herman Burczyk, salezjanin, (wuj obecnego ordynariusza diecezji opolskiej abpa Alfonsa Nossola) organizując wraz z bratem zakonnym (koadiutorem) Leonem w 1930 r. małą kaplicę katolicką na Bergsgatan 11, oraz skromny sierociniec-internat dla biednej młodzieży, Don Bosco hemmet. W 1935 r. dołączyl do nich ks. Paul von Styp, także salezjanin. W ramach pracy duszpasterskiej wśród katolików różnych narodowości znalazło się tam także miejsce dla Polaków, uczęszczających na nabożeństwa i różne spotkania. W 6.02.1934 r. powstało w Sztokholmie „Ognisko Polskie” skupiające grupę aktywnych Polaków w celu szerzenia kultury polskiej na obczyznie. Organizacja ta przyczyniła się także do ożywienia ducha religijnego wśród Polakow. Dzięki jej staraniom w trzecią niedzielę każdego miesiąca w kaplicy sióstr Dominikanek przy Villagatan 21 odbywały się nabożenstwa z kazaniem w jezyku polskim. Można tam było skorzystać z sakramentu spowiedzi. Msze św. w języku polskim byly sprawowane w kościele oo. Dominikanów na Linnegatan oraz w wyżej wspomnianej kaplicy na Bergsgatan. Czasami pomocą służyli księża przyjeżdżający z Polski, jednak cały ciężar pracy duszpasterskiej w języku polskim spoczywał na barkach wspomnianego ks. Hermana Burczyka, jedynego wówczas polskiego kapłana przebywającego w Szwecji.

 

Były to trudne czasy dla Kościoła katolickiego

oficjalnie uznanego przez władze szwedzkie dopiero w 1952 r., a więc czasy trudne także dla katolików z Polski. Ciekawą historię tworzą dzieje Polakow w Szwecji w latach 1939-1946. Poleca się bardzo dobra pozycję o tej tematyce autorstwa Andrzeja Nilsa Uggli pt. „Polacy w Szwecji w latach II wojny światowej”, wydanej nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego, w 1996 r.

Po zawierusze wojennej w ważniejszych skupiskach polskich na świecie rozwijały się lub powstawały polskie parafie, kościoły rektoralne i Polskie Misje Katolickie, aby zapewnić Polakom praktykowanie wiary w sposób zbliżony do tego, jaki wynieśli ze swojego ojczystego kraju. Były to także miejsca spotkań budowane na zaufaniu, akceptacji i szacunku dla drugiego człowieka – czyli starano się rozwijać ogólnoludzkie wartości zniszczone przez terror czasów totalitaryzmu hitlerowskiego. Na pierwszym miejscu chodziło o to, aby każdy czuł się bezpiecznie i u siebie. Pośród wielu krajów całego świata, do których udawali się Polacy po II wojnie światowej z nadzieją znalezienia miejsca na godne życie, znalazła się także Szwecja. Otrzymałlo tu schronienie i pomoc wielu więzniów obozów koncentracyjnych, patriotów nie pogodzonych nigdy z faktem przejęcia władzy w Polsce przez komunistów.

Duszpasterstwo polskie w Szwecji powojennej jest nierozerwalnie związane z osobą ks. prał. Czesława Chmielewskiego, delegowanego przez bpa Józefa Gawline, wraz z 3 kapelanami wojskowymi, w celu opieki religijnej nad Polakami w Szwecji.

Od 1945 r. ten gorliwy kapłan przemierzał wzdłuz i wszerz Ziemie Szwedzką odwiedzając i gromadząc Rodaków, zakładajac szkółki języka polskiego, inicjując różne uroczystości religijne i patriotyczne, czując się odpowiedzialny za moralne i ideowe oblicze Polakow, zgodnie z duchem kultury chrześcijanskiej. Poświęcał dużo czasu i uwagi młodzieży, zachecał do wierności Kościolowi i Polsce, do pielęgnowania mowy ojczystej, obyczajów chrześcijańskich i tradycji narodowych. W dniu 25 marca 1949 r. na zjezdzie Stowarzyszenia Polskich Kombatantów – Oddział Szwecja, dokonał uroczystego ofiarowania Polonii szwedzkiej Niepokalanemu Poczęciu NMP przed obrazem Matki Bożej Częstochowskiej w Lund.” Spotkania organizowane z racji jego przyjazdu przemieniały się w święto. W miejscach gdzie Polonia była dobrze zorganizowana (np. w Malmö, Lund, Sztokholm, Vasterås) spotkania te miały szczególny charakter. W 1952 r. praca ks. Prałata została zauwazona, doceniona i ukoronowana utworzeniem Polskiej Misji Katolickiej na obszar Szwecji, z siedzibą w Malmö. Było to możliwe dzieki porozumieniu zawartemu między bp. Erikiem Mullerem a bp. Józefem Gawlina, zatwierdzonym oficjalnie przez Stolice Apostolską na podstawie reguł zawartych w konstytucji Exul Familia, w 1953 r.

Pierwszym rektorem mianowano ks. Czesława Chmielewskiego i nominacje te ponawiano kazdego roku, do 1991r. W ten sposób, pozostając w łączności z Centralnym Ośrodkiem Duszpasterstwa Polonijnego w Rzymie i hierarchia Kościoła katolickiego w Szwecji, ks. Cz. Chmielewski kontynuował i rozwijał prace. Utworzenie struktury organizacyjnej duszpasterstwa polonijnego w Szwecji pozwolilo sprawniej prowadzic działalnośc i porządkowało relacje z parafiami funkcjonujacymi na sposób szwedzki, jednak mała ilośc kapłanów a duzy obszar i niezmierzone odleglości byly uciążliwymi trudnościami w docieraniu do najbardziej oddalonych Polaków.

Podwaliny zostały położone i główne ośrodki duszpasterstwa polskiego (Malmö, Lund, Helsingborg, Landskrona, Sztokholm) umacniafy się i rozwijały. W Lund od 1945 do 1950 r.regularnie, wydawano katolicki biuletyn pt. „ZNAK”, redagowany przez zasłuzonego patriotę i oddanego sprawom emigracji Bożysława Kurowskiego.

 

Zgromadzenie Salezjańskie a Duszpasterstwo Polskie

Polonia szwedzka a Milenium Chrześcijanstwa w Polsce. Kościól św. Jana dla duszpasterstw polonijnego w Sztokholmie.

Od czasów przedwojennych, poprzez osobe ks. Hermana Burczyka, duszpasterstwo wsród Polakow mieszkających w Sztokholmie i okolicach połączyło się ze Zgromadzeniem Księzy Salezjanów (nie wyłącznie). Zostało ono załozone we Wloszech w Turynie, w 1859 r. przez księdza-spolecznika św. Jana Bosko. Do istoty działałności tego zgromadzenia zakonnego nalezy gloszenie Chrystusa srodowiskom ludowym, praca duszpastersko – wychowawcza wsród dzieci i młodzieży (towarzyszenie im w odkrywaniu prawidel zycia wspierajac rozwój ku pelni czlowieczenstwa, w oparciu o wartości ogólnoludzkie i chrześcijanskie) oraz praca misyjna (dzis prowadzona prawie na wszystkich kontynentach).

W wielu krajach Europy, Salezjanie (obok Zmartwychwstanców, Marianów i innych zakonów oraz duchownych diecezjalnych) organizowali duszpasterstwo wsród Polaków po 1918 r. Na fundamencie tej pracy oraz doświadczeniu trudności, inności, potrzeby odnalezienia się w nowych warunkach, powstało Towarzystwo Chrystusowe dla Polonii Zagranicznej.

Prymas Polski kard. August Hlond, salezjanin (będacy w młodości imigrantem we Włoszech) oraz jego współpracownik ks. Józef Posadzy zainicjowali powstanie nowego zakonu, w celu zapewnienia duszpasterstwa katolickiego imigrantom polskim z uwzglednieniem historii,kultury, tradycji i obyczajów, z których wyrasta świadomośc tozsamości narodowej Polaków. Miało to zapewnic poczucie godności osobowej, świadomośc przynalezności do narodu majacego swoje miejsce w historii Europy i świata oraz tworzyc płaszczyznę łączności z Ojczyzna, poprzez pamiec o pochodzeniu. Zgromadzenie to szybko się rozwijało i tworzylo nowe placówki na całym świecie. W przypadku Szwecji salezjanie kontynuowali swoja prace. Trudno upatrywac jakiejkolwiek przyczyny takiego stanu rzeczy. Z pewnościa odegrała tu duza role trudna sytuacja Kościoła katolickiego, mała ilośc Polaków w porównaniu z innymi krajami, ale takze niemożność objęcia duszpasterstwem przez Chrystusowców wszystkich grup polskich. Zakon ten dopiero powstawał i nabierał tempa pracy. Niejasna postawa Szwecji podczas II wojny światowej sprawiała, ze wielu, nie tylko Polaków, traktowało ja jako kraj tranzytowy w drodze do Europy Zachodniej lub innych wolnych krajów, jednak znalezli się tacy, którzy tu pozostali. Z tego wzgledu w ramach Kościoła katolickiego powstawały i rozwijały się duszpasterstwa grup imigrantów, posród których nie zabraklo Polaków.

Sztokholm byl miejscem gdzie ich liczba sukcesywnie wzrastała. W oparciu o dom zakonny salezjanów na Bergsgatan 11, posiadajacy mała, wewnetrzna kaplice, ks. Herman Burczyk prowadzil swoja działalnośc do 1967 r., korzystajac z pomocy ks. Pawła Głogowskiego oraz ks. K. Vilnisa, Litwina i ks. J. Osoliusa, Łotysza – mówiących po polsku, a także polskich księży pracujących okresowo przy katedrze katolickiej.

Jedna z wazniejszych uroczystości religijnych i patriotycznych lat sześcdziesiatych byly obchody Milenium. Tak je opisuje naoczny świadek i uczestnik:

„Emigracja polska w Szwecji obchodziła uroczyście Milenium Polski Chrześcijanskiej, w dniach 5-11 listopada 1966 r., z udziałem ks. bp. Władysława Rubina, delegata Prymasa Polski ds. Polskiej Emigracji. W Sztokholmie bp. Rubin odprawil nabozenstwo w katedrze św. Eryka, po czym w sali domu ABF przemawiali plk. Witold Szymaniak, ponadto prezes RUP gen. Z. Przyjałkowski oraz miejscowy przedstawiciel rzadu R.P. w Londynie Wiesław Patek. Szwedzki chór chlopiecy odspiewał „Ecce Panis Angelorum”, a kwartet „Piesni Polskie”. Interesujacy odczyt o Milenium wyglosil prof. J. Trypucko. Na zakonczenie przemówil bp. Władysław Rubin. Nastepnie ze Sztokholmu udał się na uroczystości milenijne do Vasteras, Orebro i Goteborga.”

(B. Kurowski, Polacy w Kościele katolickim w Szwecji 1939 – 1989. Materiały sympozjum. Kongres Polaków. Sztokholm 1992.)

Od 11.10.1967r. obowiazki duszpasterskie wśród Polakow w Sztokholmie przejał ks. Jan Buczkowski. Istniała juz wtedy koniecznośc znalezienia większego miejsca na nabozenstwa i msze św. oraz spotkania religijne. Nowy duszpasterz wypozyczyl więc od Kościoła Luteranskiego pieknie polozona kaplice przyszpitalna św. Eryka przy Flemingsgatan na Kungsholmen. Bylo to 31.12.1972 r.

Waznym wydarzeniem polowy lat siedemdziesiatych była kolejna wizyta bpa W. Rubina w Sztokholmie. Podczas swojego krótkiego pobytu poświęcil on pomnik upamietniajacy meczenstwo polskich oficerów w Katyniu. Monument katynski powstał z inicjatywy Stowarzyszenia Polskich Kombatantów (SPK) i znajduje się na terenie Osrodka Polskich Organizacji Niepodleglościowych (OPON) w Sztokholmie.

Dzieki zaradności ks. J. Buczkowskiego i jego współpracowników oraz życzliwości rady pastoralnej jednej z centralnie polozonych parafii Kościoła Luterańskiego st: Johannes forsamling, w dniu 01.10.1978 r. uzyskano zgode na odpłatne korzystanie z dużego, neogotyckiego kościoła pw. św. Jana Ewangelisty. „Wzgórze Janowe” (jak przyjęto nazywac to miejsce) stało się pewnego rodzaju centrum, miejscem spotkań przy którym ogniskowało się zycie nie tylko kościelne, ale takze społeczne i towarzyskie, co ma miejsce do dzisiaj.

Nalezy zdawac sobie sprawe z faktu, ze wiele środowisk szwedzkich po pewnym czasie bez entuzjazmu a nawet z nieukrywanym niezadowoleniem przyjmowało zaistniałą sytuacje. W kregach kościelnych natomiast, wsród rożnych komentarzy, postrzegano polskich katolików modlacych się w luteranskim kościele jako zwiastuna nowych relacji i rozwoju dialogu ekumenicznego. W tym sensie można uznać, że było to przełamanie pewnych lodów i schematów w podejściu do Braci Protestantów. Ogromna praca ks. J. Buczkowskiego nie może pójśc w zapomnienie. Oprócz Sztokholmu odwiedzał on systematycznie, w ustalonych odstępach czasowych, takie miasta jak: Norrköping, Eskilstuna, Vasterås, Uppsala, Mariefried, Gävle, Sundsval oraz w Finladnii: Helsinki i Jyveskyla. Od 01.08.1984 r. rozpoczął pracę w duszpasterstwie ogólnoszwedzkim Kościoła katolickiego, najpierw jako proboszcz w Karlstad, a od 1986 r. w Nyköping.

Wszyscy następni kapłani pracujący w PMK w Sztokholmie byli i są członkami Zgromadzenia Salezjańskiego, poświęcaja swoje życie Panu Bogu w niełatwych warunkach materialnych, mieszkaniowych, czując się odpowiedzialni za rozwój i pielęgnowanie katolicyzmu wśród polskiej emigracji. Pragnieniem i zamierzeniem duszpasterzy jest służba dla dobra duchowego wszystkich wierzących Polaków zamieszkujących Sztokholm i okolice.

 

Trudne Czasy 1980 – 1990

Duszpasterstwo polskie w Sztokholmie, w ramach PMK przejał ks. Pawel Banot, salezjanin. Byl rok 1983. W Polsce trudny okres po stanie wojennym, represje działaczy zdelegalizowanego NSZZ „Solidarnośc” i innych organizacji sprzeciwiajacych się władzy PZPR-u. Wiązało się to także ze wzmożoną „opieką” Urzędu Bezpieczeństwa i wywiadu nad ośrodkami kościelnymi i organizacjami polskimi poza granicami Polski. Parafie, misje, kościoly rektoralne byly miejscami, przy których (nie wyłącznie) skupiali się działacze niepodleglosciowi, represjonowani, uciekinierzy lub zmuszeni do opuszczenia Ojczyzny za działalność wrogą wobec panującego systemu władzy w Polsce Ludowej.

PMK starała się, w ramach skromnych możliwości, udzielać pomocy i wspierać organizacje niepodległościowe. „W nagrodę” ks. Paweł Banot doświadczał troskliwej opieki i byl nękany odwiedzinami nagłych i niespodziewanych „gości”, telefonicznymi pogróżkami, przebijaniem kół samochodu, anonimami i innymi sposobami zastraszania. W takiej sytuacji, w trudnych warunkach kontynuowano pracę duszpasterska podejmując nowe pomysły. Z inicjatywy Polskiego Związku Byłych Więzniów Politycznych (PZbWP) i za sprawą współpracy jego przewodniczacej Kazimiery Lenkszewicz (+1994) i ks. Pawła Banota, w 1985 r. miała miejsce historyczna uroczystość. W kościele św. Jana odbyło się nabożeństwo związane z 40-leciem istnienia PZbWP, podczas którego odsłonieto pamiatkową tablicę upamietniajacą akcję Szwedzkiego Czerwonego Krzyza organizowana pod patronatem hr. Folke Bernadotte, przyjęcia polskich więzniów z obozów koncentracyjnych.

Pośród róznych pomysłów duszapasterskich w tyn czasie realizowano także wspólne wyjazdy rodzin katolickich, przeprowadzano Oazy Rodzin, Oazy dla dzieci i młodzieży (Barnenso, Solforsa, Sagmyra), a takze w 1986 r. zrodził się pomysł zorganizowania nauki religii, katechezy dla dzieci w wieku szkoły podstawowej, z racji powiększania się liczby tzw. emigracji postsolidarnościowej.

Katecheza istniała do tej pory w ramach Polskiej Grupy Młodzieżowej, zwiazku polonijnego powstałego w 1974 r. z inicjatywy Teresy i Kazimierza Matuszaków (małzenstwa zasłuzonego i oddanego sprawom polonijnym), zwiazku zajmującego się uczeniem jezyka polskiego i edukacją kulturalną wśród dzieci i młodzieży w wypożyczanym budynku szkoły katolickiej w Enskede. Ks. Pawel Banot w 1983 r., z inicjatywy grupy rodziców zainteresowanych nauką religii utworzył oddzielne spotkania katechetyczne i tak powstał zaczyn przynoszacy owoce do dzisiaj. Owoce te maja potrójny wymiar: poglebiają wiedzę o religii katolickiej i rozwijają wiare, gromadzą dzieci z polskich rodzin (powstaje miejsce i środowisko gdzie dzieci nawiazują znajomości i przyjaznie) oraz stwarzają możliwości rozwoju jezyka polskiego.

Polska Grupa Młodzieżowa takze nadal prowadziła działalnośc o charakterze kulturalnym. Ks. Pawel Banot i zainteresowani rodzice nie musieli zbytnio zachęcać do udziału w katechezie, o której wieśc rozeszła się bardzo szybko, a liczba uczęszczających rosła w liczbę ze spotkania na spotkanie. Rodzice przywozili dzieci czasami z bardzo odległych miejscowości i dzielnic podmiejskich Sztokholmu. Katecheza na poczatku miała miejsce w szkole katolickiej w Enskede, nastepnie w Franska Skolan, w gimnazjum na Kungsholmen a obecnie w Frans Schartaus Gymnasium, na Södermalm. Zapraszano z Polski kapłanów czasowo wspierajacych prowadzenie katechezy i duszpasterstwo. Wydawano katolicki miesięcznik „Wierzę” o tematyce typowo religijnej. Na prosbe bp Hubertusa Brandenburga powstał takie przy PMK „Komitet Wiernych” (KW). Jego działalnośc miała na celu planowanie i organizowanie wraz z duszpaterzem zycia religijnego wsród Polakow. Komitet został zatwierdzony na oficjalnym spotkaniu z bp. H. Brandenburgiern dn. 18.11.1984 r., w składzie: Jerzy Hawranek, Wojciech Tomasik, Dario Ujazdowski, Bohumir Smejkal, Irena Ostrowska.

Działalność duszpasterska i spoleczna rozwijała się pomyślnie a wspólpraca z innymi organizacjami polskimi o rodowodach kombatanckich i niepodleglościowych była dobra i wzajemnie się uzupelniajaca. Posród wielu gości odwiedzajacych PMK znalazł się w tym czasie takze Sługa Bozy ks. prof. Franciszek Blachnicki, załozyciel Ruchu Światlo-Zycie, udajacy się na przymusowa emigracje do Niemiec. „Doniosłym wydarzeniem natury kościelnej o znaczeniu historycznym była w latach powojennych wizyta Prymasa Polski, kard. Józefa Glempa w Szwecji (18-21 maja 1987 r.), na zaproszenie bpa H. Brandenburga. Odwiedzil on oprócz Sztokholmu takze Malmö, gdzie odprawił pierwszą msze katolicka od 1529 r., w kościele św. Piotra (niegdys katolickim, obecnie ewangelickim)”.

(B. Kurowski, Polacy w Kościele…)

W 1982 r. aktywna grupa katolików założyła Polski Zwiazek Katolicki w Szwecji (Polska Katolska Foreningen i Sverige), działajacy w Sztokholmie, w porozumieniu z Polska Misja Katolicka. Byl on znany z przygotowywania opłatków, wigilii, spotkan i akademii w lokalu KFUM, zbiórek pieniędzy, lekarstw dla rodaków w Polsce i na Wschodzie oraz z przesyłania transportów do Polski z odzieżą używaną w trudnych dla polskich rodzin czasach. Najbardziej aktywni działacze tego zwiazku po jego reaktywowaniu w 1990 r. to: Andrzej Dacyl wraz z małzonka, Michał Kruczek, Sophie Kielbowska, dr Zygmunt Stankiewicz, Wiesław Smolenski i Jan Potrykus.

Takze przez pewien czas istniał przy kościele św. Jana chór składajacy się z okolo 30 osób, upiekszajacy spiewem msze św. i wspólne spotkania. Rózne zródła wskazuja na duza aktywnośc Polaków zamieszkujacych Sztokholm i okolice w latach 1980-90, skupionych w organizacjach kościelnych i świeckich, zwłaszcza w Polskim Komitecie Pomocy, Zwiazku Bylych Więzniów Politycznych, Radzie Uchodzstwa Polskiego, skupionych w Kongresie Polakow w Szwecji.W 1988 r. Polska Misja Katolicka wzbogaciła się o nowego kapłana: ks. Czesława Nenikowskiego, bylego misjonarza z Chile. Dzielil swoją służbę kapłańską miedzy Polaków i grupy hiszpanskojezyczne, za które byl odpowiedzialny decyzja kurii biskupiej. Widzac potrzebe gromadzenia młodzieży polonijnej zorganizował dla nich w 1989 r.zwiazek Polska Unga Katoliker i Sverige. Przyjaznil się takze z polskimi harcerzami i po podziale Zwiazku Harcerstwa Polskiego w Szwecji w 1991 r. na dwie organizacje, został kapelanem jednej z nich noszacej nazwe – Niezalezny Hufiec Harcerstwa Polskiego „Lesna Szkólka – Kaszuby”. W roku 1988 prace w PMK rozpoczał takze ks. Marian Chojnacki, a w 1989 r. ks. Bogdan Wegnerowski.

Rok 1989 przejdzie do historii Kościoła katolickiego w Szwecji z pewnoście jako jeden z wazniejszych. W tym roku odwiedzil kraje skandynawskie Ojciec Święty Jan Pawel II.
Dla Polaków bylo to wydarzenie, które napelniało nadzieja, optymizmem i radościa podczas przebywania na obczyznie. Ojciec Święty odwiedzil Sztokholm, gdzie modlil się i spotykał z wiernymi w katedrze katolickiej św. Eryka, sprawował msze św. w Globen, na zamku królewskim spotkał rodzine królewska. Nastepnie udał się na spotkanie ekumeniczne do katedry w Uppsali, odwiedzil uniwersytet ufundowany przez Watykan bulla papieska w 1473 r., gdzie wyglosil przemówienie do srodowisk nauki i kultury. Odwiedzil takze Vadstene, gdzie znajduja się relikwie św. Brygidy Szwedzkiej. Tam modlil się przy jej nagrobku, a nastepnie spotkał się z okolo dwutysięczna grupa młodzieży skandynawskiej. Po spotkaniu, jako symbol i pamiatke rozwazanego tematu „Drzewo zycia”, zasadzil przy zamku w Vadstenie mały jesion, nawiazujac do starej szwedzkiej tradycji mówiacej, iz jesion jest symbolem nowego i prawdziwego zycia.

W dniu 01.04.1991 r. kierownictwo duszpasterstwa polskiego w Sztokholmie przejał ks. Bogdan Wegnerowski. Glównymi przedstawicielami Rady Osób Świeckich (ROS) w tym czasie byli: Andrzej Decyl, Wojciech Tomasik oraz Irena Ostrowska. W tym tez roku ordynariusz diecezji sztokholmskiej Kościoła katolickiego bp. Hubertus Brandenburg, dokonał zmian organizacyjnych Polskiej Misji Katolickiej w Szwecji. Zbieglo się to z przejściem na emeryture ks. Czesława Chmielewskiego, rektora odpowiedzialnego od lipca 1945 r (j.w.) za organizowanie duszpasterstwa polskiego w Szwecji. Utworzono więc trzy osrodki PMK w Malmö, Göteborgu i Sztokholmie, różniące się od siebie kilkoma aspektami. Placówka sztokholmska pozostała organizacyjnie niezalezna od struktur parafialnych, jurysdykcyjnie podlega biskupowi ordynariuszowi, a terytorialnie parafiom, na terenie których prowadzone jest duszpasterstwo: parafii św. Eugenii, prowadzonej przez Jezuitów z racji usytuowania protestanckiego kościoła św. Jana, a takze parafii katedralnej, z racji polozenia kaplicy Milosierdzia Bozego. Dwa pozostałe osrodki duszpasterstwa polonijnego zostały włączone w parafie, w ramach których funkcjonuja.

Byl to czas wielorakich przemian dokonujacych się w naszej Ojczyznie. Realizowano postulaty i uzgodnienia porozumien „Okraglego Stolu”, zaczynano wprowadzac demokratyczne zasady funkcjonowania panstwa, powiększał się pakiet swobód i praw obywatelskich. Rozpoczeto takze proces otwierania granic rozwijajacy się powoli od lat 70-tych, co wiazało się oczywiście ze zwiększonym ruchem emigracyjnym do Europy Zachodniej, takze w kierunku Królestwa Szwecji. Dla PMK oznaczało to zwiększenie frekwencji w kościołach i koniecznośc sprostania wyzwaniom duszpasterskim. Rosła ilośc osób regularnie przystepujacych do sakramentów świętych, przybywało dzieci na katechezie – a więc nalezało powiększyc liczbe katechetów. Pojawiały się młode pary proszace o przygotowanie do sakramentu małzenstwa, rozwijano duszpasterstwo ludzi chorych i samotnych, czesto pozostawionych samym sobie przez rodziny w domach starców lud pojedynczych mieszkaniach. Dla osób tych Kościól stawał się jedyna, przysłowiowa „deska ratunku” i możliwościa kontaktu z kimkolwiek. Dla chetnych, oprócz stałych nabozenstw organizowano spotkania modlitewne, wieczory przy kawie na tematy religijne i emisje filmów. Aktywna działalnośc i starania ks. Bogdana Wegnerowskiego doprowadzily do utworzenia regularnej wspólnoty zakonnej Salezjanów polskich w Sztokholmie, w 11. 06. 1992 r. (istnieje takze wspólnota salezjanów niemieckich, prowadzacych parafie w Sodertälje, niedaleko Sztokholmu).

W 1993 r. ks. Czesław Nenikowski powrócil do Polski, a kilka miesięcy pózniej przybyl do Sztokholmu nowy kapłan, ks. Zdzisław Lepper. Został po pewnym czasie adaptacji skierowany do pracy w organizacji młodzieżowej Sveriges Unga Katoliker, jako duszpasterz młodzieży polskiej w Szwecji. Dzieki takiemu zaangazowaniu katolicka młodzież polska zyskała nowego opiekuna i reprezentanta wobec innych organizacji młodzieżowych Kościoła katolickiego. Działalnośc duszpasterza młodzieży polegała na organizowaniu róznych spotkan, wyjazdów na pielgrzymki, ekumeniczne spotkania Taize w róznych miastach Europy, wyjazdach na Światowe Dni młodzieży, przeprowadzaniu rekolekcji w duchu św. Jana Bosko, a wszystko po to, aby przekazywac prawdy dotyczace Ewangelii i stwarzac warunki do rozwoju osobowego i duchowego polskiej młodzieży w Szwecji.

 

Polska Misja Katolicka w Sztokholmie – Dzisiaj. Jubileuszowy rok 2000

Kształt i sposób działalności Polskiej Misji Katolickiej w Sztokholmie jest mocno zblizony do funkcjonowania polskiej parafii lub może bardziej do kościoła rektoralnego w ośrodku wielkomiejskim. Pracuje w niej obecnie 4 kapłanów, salezjanów: Ks. Marian Chojnacki – rektor PMK od 01.06.1998 r., ks. Mariusz Chamarczuk ( od 01.07.1997 r.), ks. Ryszard Flakiewicz (01. 11. 1999 r.) oraz słuzacy pomoca ks. Zdzisław Lepper – pracujacy w org. Sveriges Unga Katoliker. Ich prace wspiera okolo 40 osób świeckich, angazujacych się w organizowanie świat i uroczystości, a takze słuzacych pomoca w sprawach formalnych. Duszpasterstwo polskie prowadzone jest wg stylu powstałego przez trwałe wspólistnienie oraz rozwój Kościoła katolickiego i Panstwa Polskiego na przestrzeni 1000-letniej historii.

W oparciu o polski kalendarz liturgiczny obchodzone sa uroczystości i święta, wspomnienia dawnych i nowych polskich świętych wyniesionych na oltarze przez obecnego papieza, Jana Pawła II. Realizuje się w ten sposób postulaty Soboru Watykanskiego II o ukazywaniu wspólczesnym katolikom przykładów osób zyjacych w tych samych czasach i realizujacych nauke Chrystusa w swoim zyciu. Podkreśla się takze zwiazek katolicyzmu z nasza kultura narodowa i znaczenie obecności Kościoła w powodzeniach i sukcesach narodu polskiego ale takze w jego upadkach i cierpieniach, zwłaszcza podczas wielkiej niewoli narodowej czasu rozbiorów, w okresie okupacji hitlerowskiej, a takie w popieraniu i stwarzaniu przestrzeni wolności we wszelkich dazeniach do wyzwolenia spod totalitaryzmu komunistycznego w najnowszej historii Polski. Wielu wiernych Kościoła, duchownych i świeckich, zapłacilo wysoka cene (niektórzy najwyzsza) za domaganie się godnych warunków zycia, wolności i praw, inspirujac się Ewangelia i nauczaniem spolecznym Kościoła.Zyjac w Szwecji, analizujac dzisiaj, w Roku Jubileuszowym 2000, z perspektywy czasu minione wydarzenia, nie możemy zapominac o ich znaczeniu dla czasów nam wspólczesnych oraz dzieki czemu mogly byc dokonane tak wielkie zmiany.

Polska Misja Katolicka w Sztokholmie uczestniczy całkowicie w zyciu Kościola katolickiego w Szwecji, tworzonego w większości przez imigrantów. Wielonarodowośc i róznorodnośc kulturowa jest bogactwem i specyfika tego Kościola. Polacy odgrywaja znaczaca role w całej gamie narodowości. Wikariuszem Generalnym ordynariusza diecezji sztokholmskiej od wielu lat do roku 2000 byl ks. Pawel Glogowski SDB. W Sztokholmie Kapucyni i Oblaci prowadza parafie, a przy katedrze katolickiej pracuje dwóch młodych polskich księzy diecezjalnych. Wielu proboszczów i księzy polskich (42 – w 2000r.), siostry zakonne (Elzbietanki, Serafitki, Służebniczki Maryi, Dzieci Bozej Laski z Lipia) zapewniaja i wspieraja opieke duszpasterska w wielonarodowych parafiach katolickich na terenie Szwecji, w domach starców, więzieniach.

Prawde mówiac nie ma parafii w Szwecji, w której nie byliby zaangazowani Polacy lub osoby pochodzenia polskiego. W ten sposób uczestniczymy w odbudowywaniu katolicyzmu w Szwecji, budujac zreby Kościola zjednoczonego, co z pewnościa nastapi wsród chrześcijan w blizszej lub dalszej przyszlości. PMK w Sztokholmie, tworzac swego rodzaju wysepke polskości, gromadzi ok. 2500 Polaków na niedzielne msze św. w kośc. św. Jana (o którym mowa na poczatku tego opracowania). Codziennie w kaplicy Milosierdzia Bozego (na Sodermannagatan 52) pól godziny przed msza św. odprawiane sa nabozenstwa (w zalezności od dnia: do św. Antoniego, Koronka do Milosierdzia Bozego, Rózaniec, Nowenna do Matki Bozej Wspomożenia Wiernych) a po nich msze św., rano o godz. 10. 00 (od pazdziernika do maja) i wieczorem o godz. 18. 00, w których codziennie uczestniczy okolo 20 osób. Co jakis czas odbywaja się takze spotkania Kola Przyjaciól Radia Maryja, spotkania popielgrzymkowe, rozmowy i dyskusje. Funkcjonuje takze od pewnego czasu biblioteczka religijna.

Oprócz tego raz w miesiacu odprawiana jest msza św. w takich miejscowościach, jak Uppsala, Vasteras, Eskilstuna, Brandbergen i Jakobsberg, a zaraz po niej odbywa się spotkanie dla chetnych przy kawie. Zycie sakramentalne jest zapewnione pod kazdym wzgledem. Dwa razy w ciagu roku przezywane sa rekolekcje przygotowujace do świat Bozego Narodzenia oraz Zmartwychwstania Panskiego, przeprowadzane przez zapraszanych w tym celu rekolekcjonistów. Wazniejsze uroczystości, jubileusze, bierzmowania, święta narodowe (rocznice odzyskania niepodleglości, meczenskiej smierci pomordowanych w Katyniu, 3-go Maja) oraz inne okazje, swoja obecnościa ubogacaja hierarchowie Kościola z Polski (abp Henryk Muszynski, abp Alfons Nossol, abp Szczepan Wesoly z Rzymu, bp Stanisław Gadecki, bp. Józef Zawitkowski, bp. Adam Smigielski SDB), przedstawiciele wladz polskich w Szwecji z Ambasady RP i Konsulatu Generalnego oraz reprezentanci organizacji polskich i polonijnych. Organizowane sa równiez pielgrzymki do Lourdes, Ziemi Świętej, Vadsteny, na spotkanie z Ojcem Świetym z racji pielgrzymki do Polski (5 czerwca 1999 r.), specjalne wyjazdy dla młodzieży przygotowujacej się do sakramentu bierzmowania i po bierzmowaniu, obozy letnie dla ministrantów, kolonie dla dzieci (w Falun, w domu Sióstr Brygidek, Matemblewo). Jeden z księzy słuzy jako kapelan harcerzy hufcowi L.S. Kaszuby jezdzac na biwaki, przeprowadzajac na nich katecheze i sprawujac msze św. Wsród osób zwiazanych z PMK warto wymienic artyste Andrzeja Majewskiego, wykonujacego recznie zdobione i haftowane ikony Matki Bozej jako wotum za cudowne uzdrowienie.

W 1998 r. przy pomocy PMK powstał takze chór „Crescendo”, który oprócz wystepów muzycznych organizuje cieszace się duza popularnościa „Wigilie Polska” dla ponad 200 osób. PMK od 1996 r. uczestniczy w spotkaniach Polskiej Rady Kultury, forum organizacji polskich i polonijnych w Sztokholmie, majacym na celu uzgadnianie imprez kulturalnych. Rozbudowana katecheza dla dzieci w wieku szkoly podstawowej możliwa jest dzieki zaangazowaniu osób poświęcajacych bezinteresownie czas i zdrowie, aby przekazywacdzieciom prawdy wiary wg polskiego programu katechetycznego, w jezyku polskim (zgodnie z zaleceniami Komisji Episkopatu Polski ds. Duszpasterstwa Polonijnego). Dla tych osób, katechetów, organizowane sa specjalne spotkania formacyjne i dni skupienia. W PMK jest 13 katechetów w tym 2 siostry Elzbietanki. Katecheze dla młodzieży przygotowujacej się do bierzmowania, po bierzmowaniu, studentów i młodzieży starszej prowadza księza.

Obecnie prowadzone sa zajecia katechetyczne dla ok. 350 dzieci i 100 osób młodzieży. Nie można w tym miejscu pominac roli jaka w calym procesie tworzenia katechezy w jezyku polskim w Sztokholmie odegrali panstwo Barbara i Adam Wesolowscy. Od ponad 20 lat sprawuja oni piecze nad organizowaniem spotkan katechetycznych. P. Adam wraz z p. Zygmuntem Hochmanem jest takze przedstawicielem PMK w Radzie Duszpasterskiej przy biskupie Sztokholmu. Zastapil w ostatnim czasie dr Juwencjusza Strzyżewskiego, zasłużonego m. in. w odważnym bronieniu Polaków i ich specyfiki narodowej na spotkaniach pastoralnych organizowanych przez biskupa Sztokholmu oraz w propagowaniu naturalnych metod planowania rodziny w Szwecji.

Wsród osób, dzieki których kompetencji i poświęceniu PMK funkcjonuje sprawnie i wlaściwie, w sprawach finasowych i prawnych sa:Michał Kruczek, Zygmunt Hochman, Irena Ostrowska; w sprawach charytatywnych i organizacyjnych: Stanisław Czerczak, Katarzyna Kurzydlo, Elzbieta Piotrowska, Wojciech Tomasik, Ewa i Andrzej Gutowscy oraz wiele osób zawsze gotowych do wszelkiej pomocy przy róznych okazjach i okolicznościach. Przejawia się to w opiece nad kaplica Milosierdzia Bozego, szatami liturgicznymi, porzadkowaniem kościola św. Jana, upiekszaniem niedzielnej liturgii spiewem, przewozeniem materiałów katechetycznych i duszpasterskich z Polski przy okazji prywatnych wyjazdów, organizowaniem zbiórek pienieznych na rózne dobroczynne cele (pomoc chorym dzieciom, wspieranie osób dotknietych skutkami powodzi w 1997 r., pomoc rodakom z Litwy, Białorusi i Kazachstanu).

W 1998 r. powstał takze projekt utworzenia w Sztokholmie domu dla młodzieży, nazywanego Salezjańskim Oratorium, w którym miałaby swoja siedzibę Polska Misja Katolicka. Po uzgodnieniu spraw organizacyjnych na szczeblu kurii sztokholmskiej i Zdromadzenia Salezjanskiego projekt nabiera coraz większego rozmachu. W niedalekiej przyszlości z pewnościa bedzie widac efekty pracy zarzadu fundacji powstałej w celu realizacji tego pomysłu.

 

Summa Summarum…

Wspomina się o tym wszystkim poniewaz PMK w Sztokholmie istnieje z racji widocznej potrzeby jej istnienia w polskiej społeczności emigracyjnej oraz dzięki osobom czynnie wspierającym tą jednostkę Kościoła: czy to w sposób materialny, czy też mniej wymierny lecz nie mniej ważny i istotny. Jest to cześc Kościola katolickiego w Szwecji, wspólnota świadoma swej inności, która zadbała o niezależnośc (w sensie miejsca i sposobu prowadzenia duszpasterstwa), chcąc przeżywać wiarę zgodnie z duchowością i mentalnością swego narodu aby przekazywać ją jako wartośc następnym pokoleniom (co Kościół katolicki popiera w swym uniwersalizmie i nauczaniu o inkulturacji).

Wsród wielu argumentów przemawiających za rozwijaniem tego stanu rzeczy jest m. in. pogłębianie wiary w klimacie pokoju i w poczuciu rodzimych więzi miedzyludzkich, specyficznej swojskości, posługujac się jezykiem będacym wyrazem kultury duchowej i intelektualnej, dajac możliwośc promocji rodzinie i wychowywania dzieci w polskim duchu, w oparciu o kulture ojczysta, tradycje wyniesione z wlasnych regionow kulturowych, rodzin i domów. Wyzej wymienione argumenty dotycza osób wierzacych, choc sa ogólnie akceptowane i popierane przez wielu spoza kregów katolickich. Wszystko to sprowadza się i ogniskuje w jeden ogólny wniosek: dzieki możliwościom poznawania, rozwijania, kultywowania wlasnej wiary, kultury i jezyka, czlowiek staje się bardziej świadomy swej wartości, tożsamości, godności i inności, bardziej zharmonizowany wewnetrznie. To stanowi o jego sile posród zmiennych kolei zycia. Ktos taki z pewnościa może uczestniczyc w zyciu narodu i kraju, w którym przebywa – nigdy jednak nie wstydzac się tego, ze jest Polakiem.

Z pewnością też nie popełni błedu osób dokonujących bolesnych kulturowych eksperymentow na sobie i własnej rodzinie, prób asymilacji ze spolecznościa, w której się znalezli zatracąjac wlasna tożsamość. Prawda o tym, ze zawsze można budowac zdrowa, rozsadna i przemyślana integracje kulturowa powinna być drogowskazem przypominanym przez Kościoł katolicki. Integracja taka rozwijana jest w oparciu o zasady ogolnoludzkie, aby wzbudzać swoją postawą szacunek dla siebie, swego narodu, kultury i historii, ale też szanować odmiennośc innych, przyjmując bogactwo kultury i inności. W takim rozumieniu wolności i przeżywania wiary na obczyznie Polska Misja Katolicka w Sztokholmie pragnie służyć i pomagać wszystkim Polakom.

 

Ks. Mariusz Chamarczuk SDB
Polska Misja Katolicka w Sztokholmie, 27. 11. 2000.